درد روی رگ پای چپ یا راست ممکن است به دلیل گرفتگی عضلانی، فشار روی عصب یا رگ، سیاتیک، نوروپاتی، واریس یا ترومبوز وریدی عمقی ایجاد شود. هر کدام از این علت‌ها الگوی خاصی از درد و شرایط بروز دارند.
علت درد روی رگ پا چیست؟
درد روی رگ پای چپ یا راست میتواند دلایل متفاوتی داشته باشد نوع درد و شرایط بروز آن میتواند علت را مشخص کند.
- گرفتگی عضلانی: اگر درد شبیه سفت‌شدن یا کشیدگی شدید عضله باشد و ناگهانی شروع شود، احتمالاً گرفتگی عضلانی است. این درد معمولاً بعد از فعالیت بدنی، ایستادن طولانی یا کم‌آبی ایجاد می‌شود. بیشتر اوقات فقط یک پا، به‌ویژه ناحیه ساق یا کف پا را درگیر می‌کند.
- فشار روی عصب یا رگ: اگر درد به‌صورت گزگز یا سوزش خفیف در امتداد ساق یا ران حس می‌شود، به‌ویژه پس از نشستن طولانی، پوشیدن لباس تنگ یا ایستادن زیاد، و اغلب فقط در یک پا، احتمالاً ناشی از فشار روی عصب یا رگ است.
- سیاتیک: اگر درد تیز، سوزشی یا مثل شوک الکتریکی باشد که معمولاً از پشت ساق یا مچ پا شروع شده یا از کمر و باسن به یک پا کشیده می‌شود، احتمالاً سیاتیک است.
- نوروپاتی: اگر درد سوزشی، گزگزی یا مثل مورمور از انگشتان پا شروع شده و به سمت بالا گسترش یابد (ممکن است هر دو پا را درگیر کند)، احتمالاً نوروپاتی است.
- واریس: اگر احساس فشار یا خستگی در پا دارید و رگ‌های آبی یا بنفش برجسته و پیچ‌خورده زیر پوست دیده می‌شوند، به‌ویژه پس از ایستادن یا نشستن طولانی، احتمالاً واریس است.
- ترومبوز وریدی عمقی: اگر درد عمیق و ضربان‌دار باشد که با تورم شدید، گرما یا تغییر رنگ پوست (مثل قرمزی یا کبودی) همراه است و معمولاً فقط در یک پا رخ می‌دهد، احتمال ترومبوز وریدی عمقی وجود دارد.
چه زمانی خطرناک است؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، درد روی رگ پا میتواند نشانه مشکل جدی باشد. فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- تورم شدید یا ناگهانی در یک پا، به‌ویژه اگر با درد عمیق همراه باشد.
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست (مثل کبودی یا رنگ‌پریدگی) در ناحیه دردناک.
- گرمای غیرعادی در پا، همراه با حساسیت یا سفتی پوست.
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه که ممکن است نشانه لخته خون در ریه باشد.
- درد شدید و ناگهانی که بدتر می‌شود یا با حرکت تشدید می‌گردد.
- تب یا احساس ناخوشی عمومی همراه با درد پا.
گرفتگی عضلانی
گرفتگی عضلانی که اغلب به دلیل فعالیت زیاد، کم‌آبی یا کمبود املاح مثل پتاسیم ایجاد می‌شود، شایع‌ترین علت درد در پا است. این حالت با درد ناگهانی و شدید همراه است که انگار عضله سفت شده یا به‌شدت کشیده می‌شود، به‌ویژه در ساق یا پشت ران. درد معمولاً پس از فعالیت بدنی سنگین (مثل دویدن)، ایستادن طولانی یا حتی در خواب شروع می‌شود و ممکن است با احساس گرفتگی کوتاه‌مدت همراه باشد.
این درد اغلب خطی یا در مسیر عضله (مثل طول ساق) حس می‌شود، اما خود رگ درگیر نیست و به دلیل فشار عضله ممکن است با درد رگ اشتباه گرفته شود. با استراحت، ماساژ، کشش ملایم عضله و مصرف مایعات، درد معمولاً طی چند دقیقه تا چند ساعت بهبود می‌یابد. نوشیدن آب کافی و مصرف غذاهای غنی از پتاسیم (مثل موز) میتواند از تکرار آن پیشگیری کند. در اکثر موارد، گرفتگی عضلانی کاملاً برطرف می‌شود و عارضه‌ای به جا نمی‌گذارد.
فشار روی عصب یا رگ
فشار روی عصب یا رگ که معمولاً بر اثر نشستن طولانی، پوشیدن لباس‌های تنگ یا حالت‌های نادرست بدن ایجاد می‌شود، یکی از دلایل شایع درد در مسیر رگ‌های پا است. این نوع درد اغلب به شکل گزگز، سوزش خفیف یا بی‌حسی حس می‌شود و بیشتر در امتداد ساق یا ران، و معمولاً فقط در یک پا دیده می‌شود. گاهی درد به‌تدریج شروع شده و با ادامه فشار تشدید می‌شود.
این درد ممکن است دقیقاً در محل رگ احساس شود، اما برخلاف واریس یا التهاب رگ، ناشی از درگیری مستقیم رگ نیست. علت اصلی آن، تحریک عصب‌های اطراف رگ‌ها یا فشرده‌شدن رگ در اثر حالت بدن است. برخاستن، تغییر وضعیت نشستن یا پوشیدن لباس راحت‌تر معمولاً باعث کاهش درد می‌شود. در بیشتر موارد، فشار عصبی یا وریدی گذراست و با اصلاح وضعیت بدن یا حذف عامل فشار، بدون عارضه خاصی برطرف می‌شود.
سیاتیک
سیاتیک به دردی گفته می‌شود که در اثر فشار یا التهاب عصب سیاتیک ایجاد می‌شود؛ عصبی که از پایین کمر شروع شده و تا پشت ران و ساق پا ادامه دارد. این درد معمولاً در یک پا احساس می‌شود و به‌صورت تیر کشیدن، سوزش یا حتی حالتی مانند شوک الکتریکی توصیف می‌شود. درد ممکن است از ناحیه کمر یا باسن شروع شده و به پشت ران، ساق یا مچ پا گسترش پیدا کند.
درد سیاتیکی معمولاً با نشستن طولانی، بلندکردن اجسام سنگین یا حتی عطسه و سرفه تشدید می‌شود. در این حالت، اگرچه درد ممکن است در امتداد مسیر رگ‌ها حس شود، اما منشأ آن فشرده‌شدن عصب در ناحیه کمر است، نه خود رگ. این درد میتواند با بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی نیز همراه باشد. با استراحت، اصلاح وضعیت بدن و در برخی موارد فیزیوتراپی، شدت درد کاهش می‌یابد. بیشتر موارد سیاتیک طی چند هفته تا چند ماه بدون عارضه جدی بهبود می‌یابند.
نوروپاتی
نوروپاتی به آسیب یا اختلال در عملکرد عصب‌های محیطی گفته می‌شود که میتواند به دلایل مختلفی مانند دیابت، کمبود ویتامین B12، بیماری‌های متابولیک یا مصرف برخی داروها ایجاد شود. درد ناشی از نوروپاتی معمولاً به‌صورت سوزش، گزگز، مورمور یا بی‌حسی احساس می‌شود و اغلب از انگشتان پا شروع شده و به‌تدریج به سمت ساق پا گسترش می‌یابد. در بسیاری از موارد هر دو پا درگیر می‌شوند و علائم به‌صورت قرینه ظاهر می‌شوند.
این نوع درد معمولاً دائمی‌تر از دردهای عضلانی یا عصبی حاد است و با احساس سرما یا داغی غیرواقعی در پاها نیز همراه می‌شود. برخلاف دردهای ناشی از فشردگی رگ یا عضله، نوروپاتی اغلب در حالت استراحت هم ادامه دارد و ممکن است خواب را مختل کند. شناسایی علت زمینه‌ای و شروع درمان مناسب (مثلاً کنترل قند خون یا اصلاح کمبودهای تغذیه‌ای) در بهبود علائم نقش مهمی دارد.
واریس (Varicose veins)
واریس زمانی رخ می‌دهد که دریچه‌های یکطرفه سیاهرگ‌های سطحی پا دچار نارسایی شوند. در نتیجه، خون به‌جای حرکت به سمت قلب، در همان ناحیه یا پایین پا تجمع می‌یابد و باعث گشادشدن و برجسته‌شدن رگ‌ها می‌شود. این حالت معمولاً با رگ‌های آبی یا بنفش، برجسته و پیچ‌خورده زیر پوست همراه است که بیشتر در ساق پا یا پشت زانو دیده می‌شوند. درد ناشی از واریس اغلب به‌صورت احساس سنگینی، خستگی، سوزش یا فشار در پا توصیف می‌شود و معمولاً پس از ایستادن یا نشستن طولانیمدت شدت می‌گیرد.
این درد بیشتر در یک پا حس می‌شود و ممکن است با خارش، تورم خفیف یا احساس گرمای موضعی همراه باشد. در مراحل اولیه، درد متناوب و خفیف است، اما در موارد پیشرفته ممکن است مزمن شود یا باعث تغییر رنگ پوست و زخم‌های پوستی گردد. اگرچه واریس معمولاً خطرناک نیست، اما گاهی به التهاب رگ (ترومبوفلبیت سطحی) یا لخته خون سطحی منجر می‌شود و نیاز به پیگیری پزشکی دارد.
ترومبوز وریدی عمقی
ترومبوز وریدی عمقی (DVT) زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در یکی از سیاهرگ‌های عمقی پا، معمولاً در ساق یا ران، تشکیل شود. این وضعیت میتواند خطرناک باشد، زیرا لخته ممکن است جدا شده و به ریه برسد و آمبولی ریوی ایجاد کند. درد ناشی از DVT اغلب به‌صورت درد عمیق، ضربان‌دار و مداوم احساس می‌شود و معمولاً تنها در یک پا رخ می‌دهد. این درد ممکن است با تورم، گرمای موضعی و تغییر رنگ پوست (مثل قرمزی، کبودی یا رنگ‌پریدگی) همراه باشد.
علائم ممکن است به‌تدریج ظاهر شوند یا ناگهانی باشند و در برخی موارد، لخته بدون علامت واضح ایجاد می‌شود. عوامل خطر شامل بی‌تحرکی طولانیمدت (مثل بعد از جراحی یا پرواز طولانی)، بارداری، مصرف قرص‌های ضدبارداری، سابقه خانوادگی لخته خون یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان یا اختلالات انعقادی است. شناسایی و درمان به‌موقع با داروهای رقیق‌کننده خون اهمیت زیادی دارد، زیرا تأخیر در درمان میتواند منجر به عوارض جدی یا حتی مرگ شود.
سؤالات متداول
چرا فقط پای چپ یا فقط پای راست درد دارد؟
درد یکطرفه معمولاً نشاندهنده مشکل موضعی مثل گرفتگی عضله، واریس، فشار عصبی یا لخته خون در همان پا است.
آیا درد روی رگ پا بعد از ورزش طبیعی است؟
اگر درد خفیف و گذرا باشد، ممکن است به دلیل کشش یا فشار روی عضله باشد. اما اگر شدید، مداوم یا در مسیر یک رگ خاص باشد، باید بررسی شود.
آیا خوابیدن به یک سمت میتواند باعث درد روی رگ پا شود؟
بله خوابیدن طولانیمدت روی یک پا ممکن است به عصب یا رگ فشار وارد کند و درد موضعی ایجاد کند.
آیا درد روی رگ پا میتواند نشانه شروع واریس باشد حتی اگر رگی دیده نشود؟
بله در مراحل اولیه واریس ممکن است درد یا سنگینی احساس شود، قبل از اینکه رگ‌ها به‌صورت برجسته قابل‌مشاهده باشند.
آیا ضربه یا فشار فیزیکی میتواند باعث درد روی رگ پا شود؟
بله آسیب یا کوفتگی در محل رگ میتواند باعث التهاب یا حساسیت موقت در آن ناحیه شود.
آیا درد روی رگ پا میتواند ناشی از پوشیدن کفش نامناسب باشد؟
بله کفش تنگ یا نامناسب میتواند باعث فشار به رگ‌ها یا اعصاب پا شود و درد موضعی ایجاد کند.
آیا کمبود ویتامین‌ها میتواند باعث درد در مسیر رگ شود؟
بله کمبود ویتامین‌هایی مثل B1، B6 یا B12 ممکن است باعث التهاب اعصاب و درد مشابه درد رگ شود.
آیا درد روی رگ پا در هوای سرد بیشتر می‌شود؟
در برخی افراد، هوای سرد باعث انقباض رگ‌ها یا تشدید دردهای عصبی می‌شود که ممکن است در مسیر رگ حس شود.
آیا نشستن طولانی با پاهای ضربدری میتواند باعث درد روی رگ پا شود؟
بله این حالت ممکن است جریان خون را مختل کرده و به اعصاب یا رگ‌ها فشار وارد کند.
آیا مصرف سیگار یا الکل میتواند با درد روی رگ پا ارتباط داشته باشد؟
بله مصرف مداوم سیگار و الکل میتواند به گردش خون و اعصاب آسیب بزند و منجر به درد پا شود، حتی بدون بیماری واضح.
